Historia Powstania koni rasy Huculskiej

Konie huculskie należą do jednej z najstarszych opisanych w Polsce ras koni. Te niewielkie koniki górskie nazwę swą wywodzą od górali ruskich - Hucułów.

Pierwsza pisemna wzmianka o koniach przypuszczalnie huculskich pochodzi z 1603 roku, a zamieszczona została przez K.Drohostajskiego w "Hippice" gdzie autor opisuje je jako . "doskonałe konie górskie sprawdzające się w najtrudniejszych warunkach.

Hucuły wytworzone zostały na terenie Bukowiny oraz Karpat Wschodnich (tzw. Karpat Lesistych) w górnym biegu Czeremoszu, Prutu, Putilly, Mołdawy, Suszawy i Tissy. Nazwę swą wywodzą od miejscowej ludności - górali ruskich Hucułów. Nie wiadomo dokładnie jakie jest pochodzenie tej rasy. Prawdopodobnie wywodzą się one od koni tatarskich, orientalnych, arabskich, tureckich, koni Przwalskiego. Rasa ta kształtowała się głównie pod wpływem środowiska: ostry klimat górski, niedobór paszy, prymitywne warunki bytowania.

Do końca nie ustalono jakie jest pochodzenie koni tej rasy. Według opinii wielu autorów, konie huculskie są potomkami różnych typów koni: tatarskich, polskich, orientalnych, tureckich, tarpanów, koni Przewalskiego, a także koni noryckich, jak więc widać koń huculski jest zlepkiem różnych ras koni, a wspomniana wyżej hipoteza powstania tej rasy znajduje do pewnego stopnia uzasadnienie w wyglądzie, pokroju i wielu typach konia huculskiego, których wymienia się aż 9.

Rasa ta konsolidowała się w XIX wieku na terenie wschodniej Huculszczyzny i Karpat Wschodnich pod wpływem ostrego klimatu, ubogiej paszy i bardzo prymitywnych warunków bytowania.

W swej ojczyźnie na Huculszczyźnie konie przez cały rok przebywały na połoninach, jedynie podczas ostrych zim znajdowały schronienie w prymitywnych stajniach. Zimą żywiły się sianem ze stogów na górskich halach natomiast latem ubogą trawą na pastwiskach. Jedynie konie ciężej pracujące dokarmiano owsem.

To ciągłe bytowanie koni w surowych warunkach górskich pod gołym niebem, przemieszczanie w górzystym terenie oraz długie marsze pod znacznym obciążeniem jucznym hartowało konie przez całe pokolenia i wyrobiło w nich zdrowie, odporność, niewybredność i wielką żywotność .

Koń ten odgrywał bardzo ważną rolę w życiu Hucułów. Znaczne przestrzenie, wrodzona fantazja i zamiłowanie tego ludu do konia sprawiły, że na Huculszczyźnie wszyscy jeździli konno, koń był wierzchowy, juczny i zaprzęgowy. Taki sposób użytkowania przez dziesiątki lat ukształtował łagodnego o zrównoważonym charakterze pojętnego, wytrwałego i długowiecznego konia huculskiego.

Pierwszym zorganizowanym ośrodkiem hodowli koni huculskich na Bukowinie była utworzona w 1856r. Państwowa Stadnina Koni w Łuczynie (obecnie Rumunia).

Na terenach polskich hodowla hucułów rozwinęła się dopiero w 1891 roku kiedy powstała stacja ogierów w Kossowie z ogierami huculskimi. Następna powstała w 1895 roku w Żabiem. Od roku 1899 w stacjach tych umieszczano wyłącznie konie huculskie. Hodowlą tych koni zainteresowało się Krakowskie Towarzystwo Rolnicze i Galicyjskie Towarzystwo Gospodarcze. Na początku XX wieku organizowano wówczas w Galicji pokazy i wystawy tych koni, powstały pierwsze stacje ogierów, dokonywano rejestracji klaczy oraz premiowania źrebiąt na Huculszczyźnie.

Po I wojnie światowej galicyjska część Huculszczyzny znalazła się na terytorium Polski. Z przeprowadzonej rejestracji koni huculskich w 1924 roku przez z-ca kierownika PSO w Sądowej Wiszni M. Hollandera wynika, że w tym terenie znajdują się 323 klacze huculskie. Z jego inicjatywy powstał w 1925r Związek Hodowców Koni Rasy Huculskiej z siedzibą w Kossowie (reaktywowany w 1987 roku jako Związek Hodowców Koni Huculskich z siedzibą SO Klikowa, prezes Erwin Bohosiewicz).

Powstały 4 stacje ogierów w Krzyworówni, Żabiem, Wierzbowcu i w Uścierykach. Od 1928 r. Ministerstwo Rolnictwa i Reform Rolnych subwencjonowało wychów ogierów z zastrzeżeniem prawa pierwokupu, a pierwsze ogiery zakupiło w 1931 r z przeznaczeniem do SO w Sądowej Wiszni. W 1938 r. zarejestrowanych było 438 klaczy huculskich o do stanówki używano 16 ogierów z SO i 28 uznanych z terenowej hodowli. Po II wojnie światowej zostało w Polsce tylko kilka ogierów huculskich i 6 klaczy w SK Racot. Sprowadzono stawkę 12 klaczy z Niemiec i jednego ogiera pochodzenia węgierskiego - umieszczono je w SK Janów Podlaski.

Okres zawieruchy wojennej okazał się tragiczny dla pogłowia koni huculskich. Ocalało zaledwie kilka ogierów i klaczy. Pracę hodowlaną trzeba było rozpocząć od nowa. W 1950 roku zebrane konie huculskie ze SK Racot i SK Janów Podlaski uzupełnione zakupami w terenie umieszczono w nowopowstałej stadninie Koni Huculskich w Jodłowniku (Krakowskie).

W terenie hodowla hucułów zapoczątkowana została przez Jana Żura z Chabówki, który w 1953 roku zakupił ze PSO Drogomyśl dwa ogiery: Bijok i Baszkir.

Po piętnastu latach na Nowotarszczyźnie 22 ogiery huculskie kryły 635 klaczy. Ale od tego momentu nastapił kres hodowli hucułów, które zostały masowo wypierane przez większe konie.

W 1953r Stadnina Koni Huculskich w Jodłowniku (67 koni w tym 25 klaczy) została przeniesiona do POHZ Tylicz, a po kilku reorganizacjach hodowlę koni huculskich oparto o powstałą w 1958 r. Państwową Stadninę Koni w Siarach (Konie zostały tu umieszczone w gospodarstwach: Sękowa, Glinnik Maranpolski (klacze i ogiery czołowe) i Jasionka (młodzież). Stan hucułów w następnym roku - 95 sztuk w tym 31 klaczy i dwa ogiery (Wipczyj i Cedryt). Do 1985 etat klaczy wynosił tu 35 matek. Kryło 5 ogierów (Jaśmin, Luzak, Marmur, Lemiesz, Dioryt). ); oraz stado w Zakładzie Doświadczalnym w Rabie Wyżnej. .

W 1985 r. stadninę tą przeniesiono do Gładyszowa - jest to teraz największa stadnina koni huculskich w Polsce. W tym tez roku powstała kolejna, państwowa hodowla w Zootechnicznym Zakładzie Doświadczalnym w Odrzechowej. W dniu 6 grudnia 1985 roku do Odrzechowej przybyło pierwsze 6 klaczy, a ze Stada Ogierów Klikowa ogier Hawrań z linii Hrobego. W ciągu kolejnych lat 1986-1989 Zakład Doświadczalny Odrzechowa zakupił jeszcze ze Stadniny Koni Siary kolejne 14 klaczy, a z SO Klikowa trafił kolejny ogier Rygor, tym razem z linii Górala.

Rosło także zainteresowanie hodowlą koni huculskich w terenie , powstawały kolejne stadniny m.in. SK Tabun Stanisława Myślińskiego w Polanie oraz hodowla zachowawcza konia huculskiego w Wołosatem przy Bieszczadzkim Parku Narodowym.

Obecnie konie huculskie hodowane są na terenie całego kraju, zarówno w typowych dla tej rasy warunkach górskich jak również w środowisku nizinnym, obecne konie huculskie hodowane są na terenie całego kraju zarówno w typowych dla tej rasy w warunkach podgórkich jak również w środowisku nizinnym.

Konie huculskie są jedną z dwóch ras zachowawczych koni prymitywnych (obok koników polskich) stanowią bardzo cenny składnik różnorodności genetycznej.

Dlatego też przed wielu laty objęte zostały rasowym programem hodowli, a w ostatnich latach programem ochrony zasobów genetycznych

Obecnie w Polsce hodolę koni huculskich prowadzi sie w oparciu o 6 linii męskich (Polan, Gurgul, Góral, Hroby, Ousor i Pietrosu) i 12 rodzin żeńskich (Polanka, Wydra, Góralka nowosądecka, Wrona, Agatka, Nakoneczna Wołga, Laliszka, Czeremcha, Sroczka, Bajkałka, 208 Hroby VIII-12).

(fragmenty tekstów z artykułów Iwony Tomczyk-Wrony 'Hodowla koni huculskich w Polsce oraz opracowania Marka Gibały "KONIE RASY HUCULSKIEJ")

sekretariat@odrzechowa.com.pl